30 Nisan 2013  SALI

Resmî Gazete

Sayı : 28633

YÖNETMELİK

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu YönetmeliÄŸin amacı, çalışanları saÄŸlık ve güvenlik yönünden iÅŸyerlerinde oluÅŸabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden korumak için alınması gereken önlemlere iliÅŸkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı Ä°ÅŸ SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluÅŸma ihtimali bulunan iÅŸyerlerinde uygulanır.

(2) Ancak;

a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,

b) 1/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,

c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,

ç) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,

d) Patlayıcı ortam oluÅŸabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaÅŸmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması,

bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik;

a) 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı Ä°ÅŸ SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Kanununun 30 uncu maddesine dayanılarak,

b) 16/12/1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak,

hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Kanun: 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı Ä°ÅŸ SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Kanununu,

b) Patlamadan korunma dokümanı: İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümanı,

c) Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

İşverenin Yükümlülükleri

Patlamaların önlenmesi ve patlamadan korunma

MADDE 5 – (1) Ä°ÅŸveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı saÄŸlamak amacıyla, yapılan iÅŸlemlerin doÄŸasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aÅŸağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur;

a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,

b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,

c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.

(2) Birinci fıkrada belirtilen önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte alınır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir.

Patlama riskinin deÄŸerlendirilmesi

MADDE 6 – (1) Ä°ÅŸveren, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ä°ÅŸ SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Risk DeÄŸerlendirmesi YönetmeliÄŸine uygun risk deÄŸerlendirmesi çalışmalarını yaparken, patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin deÄŸerlendirmesinde aÅŸağıdaki hususları da dikkate alır:

a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,

b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,

c) Ä°ÅŸyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileÅŸimleri,

ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.

(2) Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.

İşyerinin güvenli hale getirilmesi

MADDE 7 – (1) Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine ve bu YönetmeliÄŸin 5 inci maddesinde belirtilen hususlara uygun olarak çalışanların saÄŸlık ve güvenliÄŸini korumak için iÅŸveren:

a) Çalışanların ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği için tehlike arz eden patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde güvenli çalışma şartlarını sağlar.

b) Yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre, çalışanların sağlık ve güvenliği için tehlike arz eden patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde, çalışma süresince uygun teknik önlemleri aldırarak, bu kısımların gözetim altında tutulmasını sağlar.

Koordinasyon görevi

MADDE 8 – (1) Bir iÅŸyerinde birden fazla iÅŸverene ait çalışan bulunması durumunda, her iÅŸveren kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olur.

(2) Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde işverenlerin Kanunda ve diğer kanunlarda belirtilen sorumlulukları saklı kalmak kaydı ile asıl işveren, çalışanların sağlık ve güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder ve 10 uncu maddede belirtilen Patlamadan Korunma Dokümanında bu koordinasyonun amacı ve uygulanması için gerekli usul ve tedbirleri belirtir.

(3) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinin bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirir.

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin sınıflandırılması

MADDE 9 – (1) Ä°ÅŸveren;

a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-1’de belirtildiği şekilde sınıflandırır.

b) Bu fıkranın (a) bendine göre sınıflandırılmış olan bölgelerde Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanmasını sağlar.

c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek-4’te verilen işaretleri yerleştirir.

Patlamadan korunma dokümanı

MADDE 10 – (1) Ä°ÅŸveren, 6 ncı maddede belirtilen yükümlülüğünü yerine getirirken, ikinci fıkrada belirtilen hususların yer aldığı Patlamadan Korunma Dokümanını hazırlar.

(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;

a) Patlama riskinin belirlendiÄŸi ve deÄŸerlendirildiÄŸi hususu,

b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,

c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,

ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,

d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iÅŸ ekipmanının tasarımı, iÅŸletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak saÄŸlandığı,

e) Ä°ÅŸyerinde kullanılan tüm ekipmanın 25/4/2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ä°ÅŸ Ekipmanlarının Kullanımında SaÄŸlık ve Güvenlik Åžartları YönetmeliÄŸine uygunluÄŸu,

yazılı olarak yer alır.

(3) Patlamadan korunma dokümanı, iÅŸin baÅŸlamasından önce hazırlanır ve iÅŸyerinde, iÅŸ ekipmanında veya iÅŸ organizasyonunda önemli deÄŸiÅŸiklik, geniÅŸleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir.

(4) İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı patlama riskini de içeren risk değerlendirmesini, dokümanları ve benzeri diğer raporları birlikte ele alabilir.

Ä°ÅŸyerleri ve iÅŸ ekipmanları için özel gerekler

MADDE 11 – (1) Patlayıcı ortam oluÅŸma ihtimali bulunan iÅŸyerlerinde, iÅŸverenler aÅŸağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:

a) Patlayıcı ortam oluÅŸma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003 tarihinden önce kullanılmak üzere üretilen veya iÅŸyerinde kullanılan iÅŸ ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri karşılamak zorundadır.

b) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerleri bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulur.

c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde herhangi bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığı hallerde, işveren bu Yönetmelik hükümlerine uyumun devam etmesini sağlar.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik

MADDE 12 – (1) 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

Patlamadan korunma dokümanlarının geçerliliği

GEÇİCÄ° MADDE 1 – 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri kapsamında hazırlanan patlamadan korunma dokümanları geçerli olarak kabul edilir.

Yürürlük

MADDE 13 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 14 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

EK – 1

PATLAYICI ORTAM OLUÅžABÄ°LECEK YERLERÄ°N SINIFLANDIRILMASI

Bu Yönetmeliğin 5, 6, 9 ve 10 uncu maddelerine göre önlem alınması gereken yerlerde aşağıda belirtilen sınıflandırma sistemi uygulanır.

1 –Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler

Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilir.

Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilir.

Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir.

2 – Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması

Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.

Ek-2’ye göre alınacak önlemler, yapılan bu sınıflandırmaya göre belirlenir.

Bölge 0

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluÅŸan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluÅŸtuÄŸu yerler.

Bölge 1

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.

Bölge 20

Havada bulut halinde bulunan tutuÅŸabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluÅŸturabileceÄŸi yerler.

Bölge 21

Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22

Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.

Not:

Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.

EK – 2

ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİN PATLAYICI ORTAM

RİSKLERİNDEN KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER

Bu ekte belirtilen gereklilikler aşağıdakilere uygulanır;

a) Ä°ÅŸyerlerinin, iÅŸyeri birimlerinin, iÅŸ ekipmanları veya kullanılan maddelerin özellikleri ya da patlayıcı ortam riskine neden olabilecek faaliyetlerden kaynaklanan tehlikeler uyarınca Ek-1’e göre tehlikeli olarak tanımlanabilecek yerler.

b) Tehlikeli olarak sınıflandırılan yerlerde bulunan ekipmanın, güvenli bir ÅŸekilde çalışması için gerekli olan veya bu ekipmanların güvenli çalışmasına yardımcı olan ancak kendisi tehlikeli bölgede bulunmayan ekipmanlar.

1. Organizasyon önlemleri

1.1. Çalışanların eğitimi

İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.

1.2. Yazılı talimatlar ve çalışma izni

Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde;

a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.

b) Gerek tehlikeli iÅŸlerin yapılmasında, gerekse baÅŸka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diÄŸer iÅŸlerin yapılmasında,  Ã§alışma izin sistemi uygulanır.

Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

2.1. Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tutuÅŸabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun ÅŸekilde yönlendirilmesi veya uzaklaÅŸtırılması saÄŸlanır, bunun yapılması pratik olarak mümkün deÄŸilse yayılmalarını önleyecek baÅŸka uygun önlemler alınır.

2.2. EÄŸer patlayıcı ortam birkaç çeÅŸit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan oluÅŸuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur.

2.3. Ã–zellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceÄŸi durumlarda, bu YönetmeliÄŸin 5 inci maddesinde belirtilen tutuÅŸturma tehlikesinin önlenmesinde, statik elektrik boÅŸalmaları da dikkate alınır. Patlayıcı ortamı tutuÅŸturabilen statik elektrik oluÅŸumunu önlemek için çalışanlara uygun malzemeden yapılmış kiÅŸisel koruyucu donanımlar verilir.

2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla baÄŸlantılı cihazların patlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceÄŸinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’nin 4 üncü mükerrerinde yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle Ä°lgili YönetmeliÄŸe (94/9/AT) göre ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleÅŸtirildikleri yerlerde kendileri bir tutuÅŸturma tehlikesi oluÅŸturan iÅŸ ekipmanları ve baÄŸlantı elemanları için de geçerlidir. BaÄŸlantı elemanlarında herhangi bir karışıklığa meydan vermemek için gerekli önlem alınır.

2.5. Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak, iÅŸyerine ve iÅŸekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; iÅŸyerleri, iÅŸ ekipmanları ve bunlarla baÄŸlantılı tüm cihazların tasarımı, inÅŸası, montajı ve yerleÅŸtirilmesi, bakım, onarım ve iÅŸletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır. Her bakım ve onarım sonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle Ä°lgili YönetmeliÄŸe (94/9/AT) uygunluÄŸunun devam edip etmediÄŸi, baÄŸlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir. Ä°ÅŸyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınır.

2.6. Gereken durumlarda, patlama ÅŸartları oluÅŸmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel iÅŸaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaÅŸması saÄŸlanır.

2.7. Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiÄŸi takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir ÅŸekilde uzaklaÅŸabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an iÅŸler durumda bulunması saÄŸlanır.

2.8. Patlayıcı ortam oluÅŸabilecek bölümleri bulunan iÅŸyerlerinde; faaliyete baÅŸlanılmadan önce bütün iÅŸyerinin patlama yönünden güvenliÄŸinin saÄŸlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı saÄŸlamak için bütün koÅŸullar yerine getirilir. Patlama yönünden güvenliÄŸin saÄŸlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eÄŸitim almış ve/veya deneyimli ehil kiÅŸilerce yapılır.

2.9. Yapılan risk deÄŸerlendirmesinin gerektirmesi halinde;

a) Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceÄŸi durumlarda, bu durumda kullanılacak ekipmanınve güvenlik sistemlerinin, tesisin diÄŸer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir ÅŸekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.

b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koÅŸullarından her hangi bir sapma meydana geldiÄŸinde, otomatik sistemle baÄŸlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliÄŸi tehlikeye atmamak ÅŸartıyla el ile müdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece bu iÅŸte yetkili çalışanlar tarafından yapılır.

c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılır veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilir.

EK-3

EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER

Risk deÄŸerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam oluÅŸabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle Ä°lgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere göre seçilir.

Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aÅŸağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategoridekiekipman kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,

Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,

Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.

Not:

Patlayıcı ortam oluÅŸma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003 tarihinden sonra üretilen veya iÅŸyerinde kullanılan iÅŸ ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri ve bu ekte belirtilen kriterleri karşılamak zorundadır.

EK – 4

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az %50’ si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olur.